Varikoz damar genislenmesi – səbəbləri, əlamətləri və müalicəsi

Varikoz damar genislenmesi, yəni aşağı ətraf venalarının qapaq aparatının zəifləməsi və damar divarlarının elastikliyini itirməsi ilə xarakterizə olunan xroniki xəstəlikdir. Bu zaman venalarda qan durğunluğu yaranır, damarlar genişlənir və şişkinliklər müşahidə olunur.

Tarixi baxış: varikoz damar genislenmesi qədim zamanlardan məlumdur

Varikoz damar genislenmesi hələ qədim Misir və Yunanıstanda tanınırdı. Mumiyalar üzərində aparılan arxeoloji tapıntılar və Hipokratın əsərlərində varikoz müalicəsinə dair qeyd olunan məlumatlar bu xəstəliyin nə qədər qədim olduğunu göstərir.

Amerikalı fleboloq J. Van der Stricht-in sözləri ilə desək, varikoz damar genislenmesi insanın dördayaqlı vəziyyətdən ikiayaqlı formaya keçməsinin nəticəsidir.

Müasir dövrdə varikoz damar genislenmesi niyə aktualdır?

Tibbin texnoloji inkişafına baxmayaraq, varikoz damar genislenmesi dünya üzrə geniş yayılmış sağlamlıq problemdir. Xüsusilə inkişaf etmiş ölkələrdə əhalinin 25%-i bu xəstəlikdən əziyyət çəkir. Son illərdə isə xəstəliyin daha erkən yaşlarda meydana çıxması müşahidə olunur – 12-13 yaşlı uşaqlarda belə refluks əlamətləri qeydə alınır.

Aşağı ətraf venalarının quruluşu

Ayaqlarda üç əsas venoz sistem ayırd edilir:

1. Səthi venalar – böyük və kiçik dərialtı venalar

2. Dərin venalar – əzələlər arasında yerləşən əsas damarlar

3. Kommunikant venalar – səthi və dərin venaları birləşdirən damarlar

Venoz qan necə yuxarı qalxır?

Venoz qanın ayaqlardan ürəyə doğru hərəkət etməsində bir neçə mühüm mexanizm iştirak edir:

• Venalarda yerləşən qapaqlar

• Əzələ nasosunun fəaliyyəti

• Döş qəfəsinin mənfi təzyiqi

• Damarlarda tonusun qorunması

Varikoz damar genislenmesinin əsas səbəbləri

Bu xəstəlik çoxfaktorludur və əsas risk amili irsi meyillik hesab olunur. Digər amillər:

1. Qapaq strukturunun anadangəlmə pozğunluğu

2. Genetik meyillilik

3. Hormonal disbalans

4. Uzun müddət ayaq üstə durmaq

5. Arteriovenoz əlaqələrin mövcudluğu

6. Qarın boşluğunda təzyiqin artması

7. Hamiləlik dövrü

8. Artıq çəki və piylənmə

9. Hormonal dərmanların istifadəsi

10. Ağırlıq qaldırma və fiziki gərginlik

Patogenezi – varikoz damar genislenmesi necə inkişaf edir?

• Səthi venalarda təzyiqin yüksəlməsi

• Damarlarda genişlənmə və qanın geriyə axını

• Damar divarının keçiriciliyinin artması

• Plazma və formalaşmış elementlərin toxumalara sızması

• Dəri altında selülit, piqmentasiya, ödem və s. dəyişikliklər

• Mikrosirkulyasiyanın pozulması

• Trofik yaraların yaranması

Varikoz damar genislenmesinin mərhələləri və əlamətləri

Subkompensasiya mərhələsi:

• Görünən damar düyünləri

• Günün sonuna yaxın ayaqlarda ağırlıq və yorğunluq

• Qıcolmalar və paresteziya

• Şişkinlik və qaşınma

Dekompensasiya mərhələsi:

• Daimi ödem

• Baldırda tünd ləkələr və trofik yaralar

• Dəri iltihabı və ekzema

Diaqnostika – varikoz damar genislenmesi necə aşkarlanır?

• Anamnez toplanması

• Vizual baxış (xəstə ayaq üstə olmalıdır)

• Palpasiya

• Ultrasonik doppler, fleboqrafiya və digər instrumental müayinələr

Diferensial diaqnostika – varikozla hansı xəstəliklər qarışdırıla bilər?

• Postrombotik sindrom

• Kiçik çanaq törəmələrinin yaratdığı ikincili varikoz

• Anadangəlmə sindromlar: Parks-Veber, Klippel-Trenone

• Filayaqlılıq

• Burger xəstəliyi

• Dərin vena trombozu

• Limfostaz

Varikoz damar genislenmesinin ağırlaşmaları

1. Səthi venaların tromboflebiti

2. Varikoz damarların partlaması və qanaxma

3. Venoz ekzema və dermatit

4. Dərin venalarda tromboz

5. Venoz trofik xoralar

6. Xroniki venoz çatışmazlıq