Ayaqda əzələ dartılması nədir və niyə yaranır?

Ayaqda əzələ dartılması – qəfil, qeyri-ixtiyari əzələ sıxılması nəticəsində yaranan ağrılı və narahatedici vəziyyətdir. Bu hal əzələlərin həddindən artıq yüklənməsi, düzgün qızınmadan fiziki hərəkətlərə başlamaq və ya uzun müddət eyni vəziyyətdə qalmaq səbəbilə ortaya çıxır. Ən çox baldır, diz altı və topuq ətrafında hiss olunur. Xüsusilə axşam saatlarında və ya gecə yuxuda oyanarkən qəfil yaranan bu dartılma halları əzələnin funksional fəaliyyətini məhdudlaşdırır. Əgər bu vəziyyət tez-tez baş verirsə, bu artıq sadə yorğunluq deyil, ciddi bir damar problemi – məsələn, varikoz damar genişlənməsi ilə də əlaqəli ola bilər.

Ayaqda əzələ dartılması və varikoz arasında əlaqə varmı?

Bəli, ayaqda əzələ dartılması çox zaman gizli gedişli damar problemlərinin, xüsusilə varikoz damarlarının erkən xəbərçisi ola bilər. Varikoz zamanı qanın geri axını pozulur, bu da damar içərisində təzyiqin artmasına və nəticədə ətraf əzələlərə lazımi oksigen və qida maddələrinin çatdırılmasında gecikməyə səbəb olur. Bu hal əzələlərin qıc olmasına, dartılmasına və uzunmüddətli ağrılara səbəb olur. İstirahət zamanı və ya gecələr baş verən bu dartılmalar damarların artıq normal funksiyanı yerinə yetirmədiyinə işarədir və bu səbəbdən ayaqda əzələ dartılması heç vaxt laqeyd yanaşılmalı deyil.

Ayaqda əzələ dartılması zamanı müşahidə olunan simptomlar

Ən geniş yayılmış əlamətlərdən biri qəfil və kəskin əzələ ağrısıdır. Dartılma zamanı əzələdə sərtlik, dərialtı qabarıqlıq və ətraf nahiyədə gərginlik hiss edilir. Ayaqda əzələ dartılması adətən baldır əzələsində baş verir, lakin bud, topuq və dizə qədər yayıla bilər. Əgər bu hallar şişkinlik, damarların qabarması və ayaqda uyuşma ilə müşayiət olunursa, bu varikozun əlavə simptomu ola bilər. Ağrı bir neçə saniyədən 10-15 dəqiqəyə qədər davam edə bilər və bəzən əzələdə titrəmə və istilik hissi ilə müşahidə olunur. Vaxtaşırı təkrarlanan bu hallar artıq xroniki fazaya keçid deməkdir.

Ayaqda əzələ dartılması ilə əlaqəli risk faktorları

Ayaqda əzələ dartılması yalnız yorğunluq və ya fiziki yüklənmə ilə deyil, eyni zamanda bir sıra risk faktorları ilə də əlaqəlidir. Susuzlaşma (dehidratasiya), orqanizmdə maqnezium, kalium, kalsium kimi mineralların çatışmazlığı bu vəziyyətin başlıca səbəblərindəndir. Damar problemləri, xüsusilə xroniki venoz çatışmazlıq və varikoz, sinir kökü sıxılmaları və hətta diabet kimi xəstəliklər də dartılmalara zəmin yaradır. Piylənmə, düzgün olmayan ayaqqabılar, ayaqda uzun müddət dayanmaq və hamiləlik dövründə də ayaqda əzələ dartılması tez-tez rast gəlinir.

Ayaqda əzələ dartılması zamanı ilk yardım və evdə tətbiq olunan üsullar

İlkin mərhələdə əzələni yumşaltmaq və ağrını azaltmaq üçün isti kompreslər və ya masaj faydalıdır. Dartılma baş verdiyi an əzələni yüngülcə dartmaq və zədələnmənin qarşısını almaq vacibdir. Ayağı yuxarı qaldırmaq, ətrafı sıxıcı sarğı ilə sarımaq, müntəzəm su qəbul etmək və istirahət etmək tövsiyə olunur. Ayaqda əzələ dartılması ilə mübarizə zamanı B qrupu vitaminləri və maqneziumla zəngin qidaların qəbulu da faydalıdır. Eyni zamanda sıxıcı corablar geyinmək, xüsusilə varikoz fonunda baş verən dartılmalarda çox effektiv hesab olunur.

Ayaqda əzələ dartılması zamanı nə vaxt həkimə müraciət etmək lazımdır?

Əgər ayaqda əzələ dartılması tez-tez baş verirsə, hər dəfə daha şiddətli və uzunmüddətli olursa, bu artıq təkcə əzələ problemi deyil. Damarların funksional pozğunluğu, sinir sıxılması və ya metabolik xəstəliklər kimi daha ciddi səbəblərin mövcudluğu ehtimalı var. Xüsusilə əzələ dartılması ilə yanaşı ayaqda qızartı, şişkinlik, damar şişməsi, uyuşma və hissizlik müşahidə olunursa, bu halda mütləq damar həkimi – fleboloq tərəfindən doppler müayinəsi aparılmalıdır. Bu yolla ayaqda əzələ dartılması probleminin əsl səbəbi müəyyən olunaraq effektiv müalicə tətbiq oluna bilər.

Ayaqda əzələ dartılması necə qarşısı alına bilər?

Bu vəziyyətdən qorunmaq üçün profilaktik tədbirlər əsas rol oynayır. Gün ərzində kifayət qədər su içmək, düzgün və balanslı qidalanmaq, xüsusilə maqnezium və kalsiumla zəngin qidaları menyuya daxil etmək lazımdır. Hər hansı bir fiziki fəaliyyət öncəsi və sonrası əzələ dartma məşqləri edilməlidir. Oturaq və ya ayaqüstə uzun müddət qalmamaq, gün ərzində fasilələrlə gəzmək, varikoz riski olan şəxslər üçün sıxıcı corablar geyinmək tövsiyə olunur. Beləliklə, həm əzələ sağlamlığı, həm də damarların funksional vəziyyəti qorunur. Unutmayın, ayaqda əzələ dartılması təkcə ağrı deyil – bəzən bu, bədənin sizə verdiyi ciddi xəbərdarlıqdır.