Varikoz elametleri nədir və hansı mərhələlərdə üzə çıxır?

Varikoz — alt ətraf venalarının genişlənməsi və deformasiya olunması ilə xarakterizə olunan xroniki damar xəstəliyidir. Bu vəziyyət əsasən qan dövranının pozulması nəticəsində yaranır və bir çox hallarda ilkin mərhələdə ciddi əlamətlər vermədiyi üçün uzun müddət fərq edilməyə bilər. Məhz buna görə də varikoz elametlerini tanımaq və erkən mərhələdə tədbir görmək son dərəcə vacibdir.

Ən çox rast gəlinən ilkin əlamətlərə ayaqlarda yorğunluq hissi, gün sonunda şişkinlik və narahatlıq daxildir. Bu simptomlar xüsusilə ofisdə oturaq çalışan və ya gün ərzində uzun müddət ayaq üstə qalan şəxslərdə özünü göstərir. Varikozun başlanğıc mərhələsində damarlar hələ dəri altında görünməyə bilər, lakin qan dövranı pozulduğu üçün ayaqlarda diskomfort yaranır. Bu, artıq varikozun gizli formada inkişaf etdiyini göstərə bilər.

Ən geniş yayılmış varikoz elametleri hansılardır?

Xəstəliyin irəliləməsi ilə varikoz elametleri daha da aydın və nəzərəçarpacaq olur. Ayaqlarda qıvrılmış, mavi və ya bənövşəyi damarların görünməsi — varikozun ən tipik vizual əlamətlərindəndir. Bu damarlar bəzən dəri səthindən qalxır və toxunarkən bərk hiss oluna bilər. Günün sonunda daha da şişkin və ağrılı hala gəlirlər.

Daha sonra bu simptomlara göynəmə, yanma hissi və qaşınma da əlavə olunur. Əgər bu əlamətlər mütəmadi şəkildə müşahidə olunursa, artıq damarların funksional fəaliyyəti ciddi şəkildə pozulmuş hesab olunur. Ayaqda uzun müddət durmaq və ya oturmaq bu əlamətləri daha da artırır.

Dərinin dəyişməsi və digər əlavə varikoz elametleri

Xəstəliyin daha ağır mərhələlərində dəri üzərində dəyişikliklər meydana gəlir. Ayaqların müəyyən hissələrində dərinin rəngi tündləşir, quru sahələr yaranır və toxunarkən istilik hissi duyulur. Varikoz elametleri arasında dəridə ekzemaya bənzər simptomlar, dərinin incəlməsi və trofik yaraların əmələ gəlməsi də daxildir.

Bu hallarda artıq söhbət yalnız estetik problemlərdən getmir — trofik dəyişikliklər və yaralar infeksiya riskini artırır və uzunmüddətli müalicə tələb edir. Əgər dəri üzərində çapıq, qanayan və ya qurumayan yaralar görürsünüzsə, bu artıq xroniki venoz çatışmazlığının son mərhələləridir.

Varikoz elametleri və həyat keyfiyyətinə təsiri

Əvvəl sadə bir yorğunluq kimi qəbul edilən simptomlar zaman keçdikcə gündəlik həyatınıza ciddi təsir göstərməyə başlayır. Varikoz elametleri artdıqca, iş qabiliyyəti azalır, aktiv həyat tərzi məhdudlaşır və psixoloji gərginlik artır. Uzun müddət ayaq üstə qalmaq çətinləşir, sosial fəaliyyətlərdən qaçınma halları müşahidə olunur.

Xəstəlik irəlilədikcə gecə ağrıları, əzələlərdə spazmlar yuxunun keyfiyyətini aşağı salır. Bu isə öz növbəsində həm fiziki, həm də emosional yorğunluğa səbəb olur. Məhz buna görə varikoz elametlerini ilkin mərhələdə tanıyıb tədbir görmək həyat keyfiyyətinizi qorumağın açarıdır.

Varikoz elametleri kimlərdə daha çox rast gəlinir?

Varikoz, müəyyən risk faktorlarına malik şəxslərdə daha çox inkişaf edir. Genetik meyillilik, artıq çəki, hamiləlik, hormonal dəyişikliklər, uzun müddət ayaq üstə işləmək və ya oturaq həyat tərzi varikoz elametlerinin yaranmasında əsas rol oynayır. Xüsusilə qadınlarda hormonal dalğalanmalar (menstruasiya, hamiləlik, menopauza) damar divarlarının zəifləməsinə səbəb olur.

İdmansız həyat tərzi və düzgün qidalanmama da qan dövranını ləngidir. Hərəkətsizlik nəticəsində damarlarda qan durğunluğu yaranır və bu da ilkin varikoz elametlerinin ortaya çıxmasına şərait yaradır. Eyni zamanda, yüksək dabanlı ayaqqabılar və dar geyimlər də risk faktorları arasındadır.

Varikoz elametleri zamanı hansı müalicə üsulları mövcuddur?

Müasir tibb varikoz xəstəliyinin müalicəsi üçün müxtəlif effektiv metodlar təqdim edir. İlkin mərhələlərdə kompression corablar, fizioterapiya və həyat tərzinin dəyişdirilməsi kifayət qədər faydalı ola bilər. Varikoz elametleri ağırlaşdıqda isə invaziv və minimal invaziv metodlara ehtiyac yaranır.

Skleroterapiya — damar boşluğuna xüsusi maddə yeridilərək damarın bağlanması üsuludur. Lazer müalicəsi isə yüksək temperatur vasitəsilə damarların içəridən “yandırılması” prinsipinə əsaslanır. Radiofrekans terapiyası və cərrahi flebektomiya isə daha geniş damar tutulumlarında tətbiq olunur. Hansı üsulun seçilməsi varikoz elametlerinin ağırlıq dərəcəsi və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyəti ilə müəyyən olunur.

Varikoz elametleri vaxtında aşkar edilərsə, qarşısı alına bilər

Ən vacib məqam odur ki, varikoz elametleri vaxtında tanınarsa, bu xəstəliyin irəliləməsi və fəsadların yaranmasının qarşısı alınır. İlk simptomlardan etibarən damar həkiminə (fleboloqa) müraciət etmək və doppler müayinədən keçmək tövsiyə olunur.

Profilaktik tədbirlər — aktiv həyat tərzi, düzgün qidalanma, ayaqları yuxarı qaldıraraq istirahət və mütəmadi idman — varikoz elametlerinin qarşısını almaqda mühüm rol oynayır. Unutmayın, sağlamlıq vaxtında atılan addımlarla qorunur. Varikozla mübarizə zamanı əsas silahınız – maariflənmək və tez reaksiya verməkdir.