Damar cerrahi nə ilə məşğuldur və nə zaman ona müraciət olunmalıdır?

İnsan bədənində qan və limfa dövranını tənzimləyən damar sisteminin müalicəsi ilə məşğul olan ixtisaslı həkim damar cerrahi adlanır. Bu sahənin mütəxəssisləri arteriya və venaların müxtəlif mənşəli xəstəliklərini aşkar edir və onların müalicəsini həyata keçirirlər. Damar cerrahının işi yalnız patologiyaların aradan qaldırılması ilə məhdudlaşmır – həmçinin profilaktika və xəstəliyin ağırlaşmasının qarşısının alınması da onun əsas vəzifələrindəndir.

Damar cerrahi hansı xəstəlikləri müalicə edir?

Bu sahənin mütəxəssislərinə istənilən damar xəstəlikləri ilə müraciət etmək mümkündür. Lakin bəzi spesifik hallar, məsələn, beynin daxilindəki damarlar və ürəyi qidalandıran koronar arteriyalar, digər ixtisaslara – müvafiq olaraq neyrocərrah və kardiocərrahın ixtisasına aiddir. Damar cerrahi isə həm anadangəlmə, həm də sonradan yaranmış damar problemlərinin müalicəsi ilə məşğuldur. Bu problemlərə varikoz xəstəliyi, ateroskleroz, hemangioma (damar mənşəli xoşxassəli şiş), arteriovenoz malformasiyalar və sair daxildir.

Ən çox rast gəlinən damar problemləri

Damar sistemində tez-tez müşahidə edilən pozuntulardan biri aterosklerozdur. Bu zaman arteriyaların daxili səthində yığılan xolesterin lövhəcikləri qan axınını çətinləşdirir və ciddi nəticələrə səbəb olur. Damar cerrahi bu cür xəstələrdə ürək tutmaları, beyin insultları və ya toxuma qanqrenalarının qarşısını almaq üçün müvafiq tədbirlər görür. Digər tərəfdən, arteriya və venalar arasında patoloji keçid – yəni malformasiya halları da müalicə tələb edən vəziyyətlər sırasındadır.

Damar xəstəlikləri hansı səbəblərlə yaranır?

Bəzi damar problemləri orqanizmin genetik quruluşu ilə əlaqəlidir, bəziləri isə şəkərli diabet, yüksək qan təzyiqi və ya azhərəkətli həyat tərzi nəticəsində formalaşır. Damar cerrahi belə hallarda digər ixtisas sahibləri ilə birlikdə fəaliyyət göstərərək xəstəyə kompleks yardım göstərir. Belə yanaşma ilə damarlarda qan axını bərpa olunur və toxumaların oksigenlə təminatı artırılır.

Damar cerrahına nə zaman müraciət edilməlidir?

Aşağıdakı əlamətlər müşahidə edildikdə damar cerrahi ilə məsləhətləşmək tövsiyə olunur:

• Aşağı ətraflarda ağırlıq və yorğunluq;

• Ayaqlarda şişkinlik və damar genişlənməsi;

• Damar ulduzcuqlarının görünməsi;

• Gəzinti zamanı ayaqlarda ağrı;

• Qol və ayaqlarda qıcolmalar;

• Dəri altında qansızmalar və barmaqlarda qaralmalar;

• Hissiyatın və hərəkətin pozulması;

• Gec sağalan yaralar və qanqrenaya meyillilik.

Bu əlamətlər damarların funksional pozğunluğundan xəbər verir və vaxtında müdaxilə olunmadıqda ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.

Damar cerrahı hansı diaqnostik üsullardan istifadə edir?

Xəstəliklərin düzgün diaqnozu üçün damar cerrahi müxtəlif instrumental müayinələrdən istifadə edir. Ən çox tətbiq olunan üsullar aşağıdakılardır:

• Rəngli Doppler ultrasəs müayinəsi;

• MRT (maqnit-rezonans tomoqrafiyası);

• Angioqrafiya (damarların rentgenlə vizuallaşdırılması);

• Dupleks sonoqrafiya (xüsusilə aşağı ətraflar üçün);

• Bəzən endoskopik və invaziv metodlar da tətbiq oluna bilər.

Bu müayinə metodları damarların vəziyyətini ətraflı təhlil etməyə və düzgün müalicə planı hazırlamağa imkan verir.

Müalicə üsulları və müasir yanaşmalar

Damar xəstəliklərinin səbəbi müəyyən edildikdən sonra damar cerrahi vəziyyətə uyğun müalicə tətbiq edir. Müalicənin əsas məqsədi – xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq və potensial ağırlaşmaların qarşısını almaqdır. Damar daxilində yaranan laxtaların (trombların) qoparaq həyati əhəmiyyətli arteriyaları tıxaması ölümlə nəticələnə bilər. Buna görə də vaxtında müraciət çox önəmlidir. Müasir dövrdə lazer əməliyyatları, şuntlama və digər minimal invaziv üsullar daha çox üstünlük təşkil edir.

Profilaktika və həkim tövsiyələri

Genetik meyllik tam olaraq dəyişdirilməsə də, korreksiya edilə bilən risk faktorlarının idarə olunması mümkündür. Damar cerrahi tərəfindən tövsiyə edilən əsas tədbirlər bunlardır:

• Siqaret və alkoqol istifadəsindən uzaq durmaq;

• Fiziki aktivliyi artırmaq;

• Sağlam və balanslı qidalanmaq;

• Qan təzyiqini və xolesterin səviyyəsini mütəmadi izləmək;

• Stressin azaldılması və müntəzəm həkim müayinəsindən keçmək.

Bu profilaktik tədbirlər vasitəsilə damar xəstəliklərinin qarşısını almaq və həyat keyfiyyətini artırmaq mümkündür.